Kolejne unieważnienie kredytów

Sąd Rejonowy w Rybniku w sprawach dotyczących kredytów CHF w Banku Millennium prowadzonych przez adwokata Wojciecha Kaczmarczyka wyrokami z dnia 13 października 2022 roku (sygn. akt I C 439/20), z dnia 2 grudnia 2022 roku (sygn. akt I C 1555/21) oraz z dnia 21 grudnia 2022 roku (sygn. akt I C 80/21) potwierdził nieważność umów kredytu, występowanie w tych umowach klauzul niedozwolonych (abuzywnych) oraz zasądził na rzecz kredytobiorców żądane kwoty. To już kolejne unieważnienie kredytu CHF w Rybniku. Wyroki nie są prawomocne.

Jaki był stan faktyczny w opisywanych sprawach?

W opisywanych przypadkach umowy kredytu zostały zawarte w oparciu o wzorzec narzucony przez bank. Kredytów udzielono wprawdzie w PLN, jednakże umowa przewidywała jego „indeksację” do CHF, stosownie do § 2 ust. 2 umowy kredytowej (w przypadku dwóch pierwszych wyroków):

Kredyt jest indeksowany do CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku Millenium w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu lub pierwszej transzy kredytu wypłaconego w transzach Bank wysyła do Kredytobiorcy pismo, informujące o wysokości pierwszej raty kredytu, kwocie kredytu w CHF oraz jego równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku Millennium w dniu uruchomienia kredytu, transzy, przy czym zmiany kursów 25 walut w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo odsetkowej.

Tożsamy mechanizm zastosowany został również w przypadku spłaty kredytu, stosownie do § 7 ust. 1 umowy (w przypadku dwóch pierwszych wyroków):

Kredytobiorca zobowiązuje się spłacić kwotę kredytu CHF ustaloną zgodnie z § 2 w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z Tabelą Kursów Walut Obcych Banku Millenium S.A.

Umowy w żadnym zakresie nie regulowały tego, w jaki sposób bank ustalał kursy CHF w „Tabeli Kursów”. Tym samym, bank mógł kształtować je w sposób dowolny i mniej korzystny od kursów kupna i sprzedaży Narodowego Banku Polskiego (co też w istocie bank czynił). Rzeczone postanowienia umowy stanowiły podstawę do argumentowania, że zachodzi nieważność umów kredytu, zwłaszcza iż zostały już wpisane w dniu 15 maja 2012 roku do rejestru klauzul niedozwolonych pod pozycjami 3178 oraz 3179 przez UOKiK.

W toku wszystkich procesów sądowych pozwany bank konsekwentnie twierdził, że umowa jest w całości ważna, została indywidualnie wynegocjowana z kredytobiorcami i nie zawiera klauzul niedozwolonych (abuzywnych), nadto bank podniósł również zarzuty przedawnienia roszczeń kredytobiorców.

Dlaczego Sąd w Rybniku stwierdził unieważnienie kredytu?

Sąd Rejonowy w Rybniku wyrokami z dnia 13 października 2022 roku (sygn. akt I C 439/20), z dnia 2 grudnia 2022 roku (sygn. akt I C 1555/21) oraz z dnia 21 grudnia 2022 roku (sygn. akt I C 80/21) zasądził żądane kwoty w całości. Sąd zasądził także na rzecz kredytobiorców koszty procesu. W przypadku wyroków z dnia 13 października 2022 roku oraz 2 grudnia 2022 roku Sąd sporządził już uzasadnienia, które pozwalają szczegółowo ocenić motywy, jakimi kierował się rybnicki Sąd stwierdzając unieważnienie kredytu CHF.

W obu przypadkach Sąd stwierdził, że postanowienia indeksacyjne są sprzeczne z art. 353(1) Kodeksu cywilnego (określającym granice swobody umów), a nadto mają charakter postanowień niedozwolonych, co skutkuje nieważnością umowy kredytu, podkreślając następujące okoliczności (uzasadnienie wyroku z dnia 13 października 2022 roku w sprawie o sygn. akt I C 439/20):

Takie ukształtowanie postanowień umownych oznaczało zatem, iż wyłącznie jednej stronie umowy przyznano nieograniczone uprawnienie do określenia wysokości kursów waluty, na podstawie których ustalone miało być zarówno saldo kredytu jak i wysokość rat. Prowadziło to z kolei do tego, że na etapie wykonywania umowy, to wyłącznie jedna strona umowy poprzez określenie kursu kupna i kursu sprzedaży walut w Tabeli Kursów mogła dokonać w sposób nieograniczony i dowolny zmiany wysokości świadczenia drugiej strony. (…) Postanowienie jest niedozwolone, jeśli stwarza dla przedsiębiorcy samą możliwość działania w sposób rażąco naruszający interesy konsumenta. Za rażąco sprzeczne z interesem konsumenta uznać należy już samo skonstruowanie mechanizmu ustalania wartości świadczenia jednostronnie przez Bank, ponieważ mechanizm ten narusza równowagę kontraktową, umożliwiając przedsiębiorcy wpływ na kształtowanie obowiązków umownych konsumenta. (…) Reasumując – niezależnie od tego, czy przedmiotową Umowę uznać za nieważną na skutek sprzeczności postanowień dotyczących mechanizmu indeksacji z art. 353(1) k.c. czy też uznać ją za nieważną z powodu stwierdzenia abuzywności tych postanowień (prowadzących w konsekwencji do nieważności Umowy), rozstrzygnięcie co do żądań powodów byłoby identyczne. 

Sąd w sposób niebudzący wątpliwości podkreślił, że uzgodnionymi indywidualnie postanowieniami umowy, są takie postanowienia umowy, na które konsument miał realny wpływ, wskazując, że (uzasadnienie wyroku z dnia 2 grudnia 2022 roku w sprawie o sygn. akt I C 1555/21):

Nie budziło również wątpliwości, że postanowienia przedmiotowej umowy, dotyczące indeksacji, nie były uzgadniane z powodami indywidualnie przed zawarciem umowy. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu.

Niezależnie od podstaw do unieważnienia kredytu, Sąd odniósł się także do wątku pouczenia powodów o ryzyku kursowym z zastosowaniem standardowego formularzu banku. W ocenie Sądu samo jego podpisanie jest wystarczające, gdyż (uzasadnienie wyroku z dnia 2 grudnia 2022 roku w sprawie o sygn. akt I C 1555/21):

Zdaniem Sądu w realiach sprawy niniejszej bank nie sprostał obowiązkowi należytego poinformowania powodów o ww. ryzykach. W ocenie Sądu, podpisanie przez powodów sporządzonej na formularzu Banku, a więc opracowanej przez stronę pozwaną, „Informacji dla wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, oparte o zamiennej stopie procentowej”, samo przez się nie oznacza, że pozwany Bank wypełnił w sposób należyty obowiązek informacyjny. Udzielana kredytobiorcy informacja o ryzyku kursowym powinna być jasna i zrozumiała dla niego. W taki też sposób powinien być mu przedstawiony, a w miarę potrzeby zobrazowany na przykładach (symulacjach, wykresach), mechanizm przeliczeniowy. Zawarta w powyższym formularzu informacja o ryzyku kursowym była bardzo ogólna, zaś podany przykład dotyczący wahań kursowych ograniczał się wyłącznie do jednej sytuacji, w której przedstawiano wysokość raty kredytowej przy założeniu, że kurs CHF wzrósłby o 10,90%. (…) Powyższa symulacja upewniła powodów do pewności, stabilności i bezpieczeństwa CHF jako waluty.

Na marginesie powyższych rozważań warto również zaakcentować sposób, w jaki Sąd ocenia wiarygodność zeznań kredytobiorców, oraz jakie są ich skutki na ewentualne unieważnienie kredytu. Otóż, nie jest konieczne nauczenie się na pamięć uniwersalnych odpowiedzi na pytania (z taką tezą można spotkać się często w Internecie), wręcz przeciwnie – może to podważyć wiarygodność zeznań. Zdecydowanie lepszą drogą jest przedstawienie procesu zawierania umowy kredytu własnymi słowami (uzasadnienie wyroku z dnia 13 października 2022 roku w sprawie o sygn. akt I C 439/20):

Zeznania powodów należy uznać za wiarygodne, akcentowali oni zaufanie do banku w okresie zawarcia kredytu i brak świadomości co do zakresu możliwych zmian kursu. Podkreślić, że powodowie potwierdzali również okoliczności dla nich niekorzystne, jak pouczenie ich o niewielkich zmianach kursu CHF, jak również brak głębszego rozważenia treści i warunków zawieranej umowy.

Opisywane wyżej wyroki nie są prawomocne, a ewentualne postępowania apelacyjne odbędą się przed Sądem Okręgowym w Rybniku.

Czy kancelaria przyjmuje sprawy o frankowe kredyty, w tym o unieważnienie kredytu frankowego?

Sprawy z zakresu prawa bankowego stanowią istotny aspekt działalności kancelarii. Adwokat Wojciech Kaczmarczyk specjalizuje się w prawie bankowym i finansowym. Jest także zatrudniony jako pracownik naukowy na Uniwersytecie Ekonomicznym w Katowicach, gdzie prowadzi przedmioty m.in. związane z instytucjami finansowymi. Jest także autorem licznych publikacji naukowych dotyczących rynku finansowego i bankowego.

Każda sprawa wymaga indywidualnego podejścia, mając na uwadze to, że nikt nie jest w identycznej sytuacji. Kluczowe jest opracowanie strategii procesowej dopasowanej do konkretnego przypadku i uwzględniającego przebieg spłaty kredytu. Podstawowe informacje o tego typu sprawach można znaleźć tutaj – kredyt frankowy pytania i odpowiedzi. Zainteresowanych pomocą prawną zapraszam do umówienia spotkania – tel. 605 396 946.