Zmienne oprocentowanie – kredyty CHF

Sąd Rejonowy w Rybniku w sprawie prowadzonej przez adwokata Wojciecha Kaczmarczyka, a dotyczącej tego jak bank rozliczał zmienne oprocentowanie kredytu, wyrokiem z dnia 14 maja 2021 roku (sygn. akt I C 995/20) stwierdził występowanie klauzul niedozwolonych (abuzywnych) w umowie kredytu hipotecznego nominowanego do CHF i orzekł o konieczności zwrotu przez bank wszystkich nadpłaconych z tego tytułu kwot. Wyrok nie jest prawomocny.

Na czym polegał problem?

Umowa kredytu została zawarta w oparciu o wzorzec narzucony przez bank i przewidywała m.in. zmienne oprocentowanie. Zmiana oprocentowania jednak nie  została uzależniona od powszechnie wykorzystywanego czynnika (np. określona marża + LIBOR3M) lecz od decyzji banku, która mogła (ale nie musiała) być podjęta przy zmianie dowolnego parametru z obszernej listy. Zgodnie z § 4 spornej umowy:

Wysokość oprocentowania może ulegać zmianie w każdym czasie, odpowiednio do zmiany jednego lub kilku z niżej wymienionych czynników:
– zmiany stopy procentowej kredytu lombardowego, ustalanej i ogłaszanej przez Radę Polityki Pieniężnej na podstawie ustawy o Narodowym Banku Polskim, wysokości stóp procentowych lub/oraz tzw. stopy interwencyjnej NBP,
– zmiany oprocentowania 1 miesięcznych lokat na rynku międzybankowym według notowań Reuters (WIBOR, LIBOR, EURIBOR),
– zmiany stopy rezerwy obowiązkowej banków wynikających z obowiązujących Bank przepisów,
– zmiany publikowanego przez Prezesa GUS średniorocznego wskaźnika wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych,
– zmiany marży uzyskiwanej przez Bank w odniesieniu do danego kredytobiorcy, obliczanej jako różnica pomiędzy nominalnym oprocentowaniem danego kredytu, zweryfikowanym o rezerwę utworzoną przez Bank, a stawką WIBOR1M, LIBOR1M albo EURIBOR1M, przy czym dokonywana zmiana oprocentowania nie przekroczy najwyższej zmiany wymienionych wyżej wskaźników, które miały wpływ na zmianę stopy procentowej.

jednocześnie dalsza część umowy precyzowała, że:

Decyzję w przedmiocie ustalenia zmiany oprocentowania kredytów na bazie stopy zmiennej oraz ich wysokości i zmianie podejmuje Zarząd Banku.

Szeroki katalog potencjalnych czynników umożliwiających zmianę oprocentowania, brak jakiegokolwiek algorytmu ustalającego sposób zmiany, a także dowolność tej zmiany (może ulegać zmianie itd.) sprawiały, że bank mógł podejmować decyzję w sposób dowolny i sprzeczny z interesem kredytobiorców… co też bank robił.

Pomimo spadku stóp procentowych oprocentowanie kredytu, wbrew panującemu na rynku trendowi, sukcesywnie rosło. W dniu wydania wyroku było prawie dwukrotnie wyższe niż w chwili zawarcia umowy (mimo, że w innych umowach cały czas istotnie spadło). Kredytobiorcy płacili więc coraz wyższe raty i to nie tylko z uwagi na zmianę kursu CHF (kwestie dotyczące waloryzacji kredytu nie były przedmiotem tego wyroku, kredyt frankowy – pytania i odpowiedzi).

Jaki wyrok wydał Sąd?

Sąd Rejonowy w Rybniku wyrokiem z dnia 14 maja 2021 roku wydanym w sprawie o sygn. akt I C 995/20 zasądził de facto całą żądaną kwotę (żądanie oddalono jedynie co do kwoty ok. 200 zł, która w ocenie Sądu była przedawniona) stwierdzając, że umowa w opisywanej wyżej części (zmiana oprocentowania) nie może wiązać kredytobiorców. Sąd zasądził także na rzecz kredytobiorców wszystkie poniesione koszty procesu.

Bank przez cały proces konsekwentnie negował zasadność powództwa i przedstawiał coraz to inne wykładnie przepisów, doprowadzając do tego, że akta sprawy liczą już kilka tomów. W sprawie wydana została również opinia biegłego, który potwierdził prawidłowość obliczeń sporządzonych przez adwokata Wojciecha Kaczmarczyka, oraz wskazał, że w oparciu o treść umowy nie jest możliwe stworzenie żadnego, hipotetycznego algorytmu, wedle którego miało by się zmieniać oprocentowanie. Warto wskazać, na kluczowy fragment uzasadnienia wyroku:

W ocenie Sądu tak sformułowana klauzula umowna jest klauzulą niedozwoloną w rozumieniu art. 385¹ § 1 k.c. – w szczególności dlatego, że daje ona pozwanemu bankowi prawo do w zasadzie dowolnego zmieniania stopy oprocentowania kredytu w oparciu o kryteria niesprecyzowane w umowie i nieweryfikowalne dla kredytobiorców będących konsumentami. W tej sytuacji rażące naruszenie interesu powodów jako kredytobiorców polegało na tym, że – gdyby uznać wyżej przywoływaną klauzulę za wiążącą – powodowie przez cały czas trwania umowy kredytu pozostawali by w stanie ciągłej niepewności co do tego, czy, kiedy i w jaki sposób będzie ulegało zmianie oprocentowanie zaciągniętego przez nich kredytu. (…)

Skoro zakwestionowana przez powodów klauzula umowna istotnie jest klauzulą niedozwoloną, tj. sprzeczną z dobrymi obyczajami (gdyż opartymi na wykorzystaniu przez bank jego przewagi rynkowej) i rażąco niekorzystnymi dla powodów (w szczególności z uwagi na to, że treść tych klauzul stawia powodów w stanie daleko idącej niepewności co do treści ich przyszłych obowiązków w ramach mającej obowiązywać 30 lat umowy), to klauzule te nie wiążą powodów.

Wobec stwierdzenia przez Sąd, że opisywane postanowienie nie wiąże kredytobiorców oprocentowanie kredytu nigdy nie uległo skutecznej zmianie i przez cały okres obowiązywania umowy pozostawało na poziomie z chwili jej zawarcia (stałe oprocentowanie zastępuje zmienne oprocentowanie). Oznacza to, że kredytobiorcy nie tylko odzyskają nadpłaty za okres objęty powództwem, ale również, iż kredyt ten powinien być już do końca spłaty oprocentowany wedle niższej wartości.

Wyrok nie jest prawomocny, a postępowanie apelacyjne będzie się toczyć przed Sądem Okręgowym w Rybniku.

Czy kancelaria przyjmuje sprawy o frankowe kredyty, w tym o zmienne oprocentowanie?

Sprawy z zakresu prawa bankowego stanowią istotny aspekt działalności kancelarii. Adwokat Wojciech Kaczmarczyk specjalizuje się w prawie bankowym i finansowym. Jest także zatrudniony jako pracownik naukowy na Uniwersytecie Ekonomicznym w Katowicach, gdzie prowadzi przedmioty m.in. związane z instytucjami finansowymi. Jest także autorem licznych publikacji naukowych dotyczących rynku finansowego i bankowego.

Każda sprawa wymaga indywidualnego podejścia, mając na uwadze to, że nikt nie jest w identycznej sytuacji. Kluczowe jest opracowanie strategii procesowej dopasowanej do konkretnego przypadku i uwzględniającego przebieg spłaty kredytu. Zainteresowanych pomocą prawną zapraszam do umówienia spotkania – tel. 605 396 946.