Separacja (pozew, wniosek)

Nie każdy rozpad małżeństwa prowadzi do rozwodu. Dla części osób lepsze rozwiązanie stanowić może separacja. Sprawy o separację należą do właściwości sądów okręgowych. Separacja co do zasady wywołuje takie skutki jak rozwód (m. in. brak majątku wspólnego), z tym że nie jest możliwe zawarcie nowego małżeństwa. Jednocześnie jeżeli stosunki między małżonkami się poprawią sąd na ich zgodne żądanie znosi separację.

Separacja może zostać orzeczona na zgodny wniosek małżonków – w takiej sytuacji dzieje się to w postępowaniu nieprocesowym (po rozpoznaniu sprawy na rozprawie), a orzeczenie nie zawiera rozstrzygnięcia o winie. Należy mieć na uwadze, że zmiana zdania i wycofanie zgody nie skutkuje przekształceniem postępowania, lecz jego umorzeniem.

Przy braku wspólnego wniosku sprawa podlega rozpoznaniu w postępowaniu procesowym. W takiej też sytuacji sąd zazwyczaj orzeknie o winie jednego lub obu małżonków, przy czym rozstrzygnięcie to przesądza o winie w przypadku późniejszego orzeczenia rozwodu (jeżeli w międzyczasie separacja nie zostanie zniesiona).

Konieczną dla orzeczenia separacji przesłanką jest zupełny rozkład pożycia małżeńskiego, jednakże odmiennie niż w przypadku sprawy rozwodowej – nie jest konieczne aby miał on charakter trwały. Przez rozkład zupełny pożycia należy rozumieć sytuację, kiedy między małżonkami nie ma już więzi psychicznej, fizycznej i gospodarczej.

W praktyce skład orzekający przed wydaniem wyroku będzie dążyć do ustalenia czy małżonkowie kochają się, widzą możliwość powrotu, współżyją fizycznie (jest to pytanie padające w większości spraw) oraz czy prowadzą wspólne gospodarstwo domowe. Jednocześnie należy podkreślić, że sam fakt wspólnego zamieszkania nie przesądza jeszcze o prowadzeniu wspólnego gospodarstwa.

Podobnie jak w przypadku sprawy rozwodowej sąd nie orzeknie separacji, jeżeli wskutek niej miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci, albo jeżeli z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Natomiast brak zgody niewinnego małżonka, odmiennie niż w przypadku rozwodu, nie stoi na przeszkodzie orzeczenia separacji.

Ustalając winę małżonków sąd obowiązują reguły tożsame jak w przypadku rozwodu. W rezultacie możliwe jest orzeczenie separacji z winy obojga małżonków, nawet jeżeli stopień ich zawinienia jest inny. Typowe zachowania przesądzające o winie to zdrada małżeńska, rażąca niegospodarność, brak zainteresowania sprawami rodziny etc.

Jeżeli strony posiadają wspólne małoletnie dzieci – sąd najprawdopodobniej rozstrzygnie o władzy rodzicielskiej, ponoszeniu kosztów utrzymania dziecka (alimenty, pozew o alimenty wzór) – a w razie potrzeby – również o kontaktach z dziećmi.

Żądanie orzeczenia separacji (za wyjątkiem postępowania na wspólny wniosek) może zostać przekształcone w żądanie orzeczenia rozwodu (często do czasu zakończenia postępowania rozkład pożycia ma już charakter trwały). Rozwód orzeczony może zostać także, jeżeli żądanie takie sformułuje drugi małżonek, a istnieją podstawy do orzeczenia rozwodu.

Doświadczenie wskazuje, że w sprawie o separację warto korzystać z profesjonalnej pomocy (zwłaszcza, jeżeli sąd orzekać ma o winie, czy też o małoletnich dzieciach). Kierowanie się emocjami prawie nigdy nie wpływa pozytywnie na wynik sprawy. Nadto odpowiedniej wiedzy i doświadczenia wymagają kwestie związane ze wspólnymi małoletnimi dziećmi małżonków.

Opłata sądowa od separacji na zgodny wniosek małżonków wynosi 100 zł, natomiast w przypadku tzw. separacji spornej 600 zł (tyle samo co w przypadku rozwodu). Koszty sądowe mogą wzrosnąć także o wynagrodzenie kuratora, biegłego, czy też zwrot kosztów dojazdu świadków. Koszt ustanowienia pełnomocnika – adwokata zależy już od okoliczności i złożoności konkretnej sprawy.

Na wyrok sądu okręgowego stronie niezadowolonej z rozstrzygnięcia służy apelacja do sądu apelacyjnego (na Śląsku jest to Sąd Apelacyjny w Katowicach). Skarżyć można zarówno cały wyrok, jak i poszczególne jego elementy (np. wysokość alimentów). W apelacji należy wskazać przepisy postępowania i prawa materialnego, które sąd naruszył, a także wskazać oczekiwane rozstrzygnięcie (uchylenie lub zmiana wyroku).