Każdy pojazd mechaniczny w Polsce powinien być objęty ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej (OC), z której to polisy poszkodowany może domagać się wypłaty zadośćuczynienia (szkody na osobie), czy też odszkodowania (najczęściej koszty naprawy samochodu, lub jego wartość w przypadku szkody całkowitej). W określonych sytuacjach już po dokonaniu wypłaty z polisy może się pojawić żądanie o zwrot odszkodowania ubezpieczycielowi. Najczęściej dzieje się tak, gdy zdaniem ubezpieczyciela pojawiają się nowe dowody wskazujące na winę poszkodowanego (najczęściej jest to zmiana wyjaśnień przez sprawcę).
Wycena wartości samochodu
Wycena wartości samochodu przed szkodą to zazwyczaj jeden istotnych elementów w przypadku odszkodowania za szkodę komunikacyjną (osobne zagadnienie może stanowić zadośćuczynienie), zwłaszcza w przypadku tzw. szkody całkowitej (występuje, gdy naprawa samochodu jest niemożliwa lub nierentowna). Podobnie dokonuje się wyceny wartości samochodu na potrzeby podziału majątku wspólnego małżonków.
Jedną z wartości, od których ubezpieczyciel uzależnia wysokość odszkodowania jest właśnie wycena wartości samochodu przed szkodą. Kwotę odszkodowania przyznaną przez ubezpieczyciela stanowi różnica pomiędzy wartością samochodu przed szkodą (czyli obliczona na dzień szkody) a wartością pozostałości (tzw. wraku), a także ewentualne dodatkowe koszy związane z wypadkiem (holowanie itd.).
Na potrzebny ubezpieczyciela wyceny dokonuje jego pracownik. Nie jest to jednak biegły sądowy, a moje doświadczenie wskazuje, że wyceny ubezpieczyciela są zazwyczaj zaniżane o ok. 10 do 20% (proceder zaniżania odszkodowań dotyczy wszystkich ubezpieczycieli). Niżej opiszę zasady dokonywania wyceny oraz kroki jakie należy podjąć, aby uzyskać uczciwe odszkodowanie.
Zadośćuczynienie – szkody komunikacyjne
Ostatnio wskazałem, że jednymi z najczęstszych zdarzeń rodzących odpowiedzialność po stronie ubezpieczyciela są szkody komunikacyjne, a poszkodowanemu przysługują najczęściej dwa rodzaje roszczeń – żądanie odszkodowanie oraz zadośćuczynienie. Niżej poruszę kwestie związane właśnie z zadośćuczynieniem, czyli kompensatą cierpień fizycznych i psychicznych ofiary wypadku.
Odpowiedzialność ubezpieczyciela z tytułu zadośćuczynienia wynika zazwyczaj z polisy OC sprawcy. Zdarza się, że ubezpieczyciel zobowiązany jest do zapłaty także z tytułu ubezpieczenia dobrowolnego, jednakże są to zazwyczaj zdecydowanie niższe kwoty, wynikające ze swoistego cennika będącego elementem OWU (ogólnych warunków ubezpieczenia).
Sam udział w wypadku nie świadczy jeszcze o tym, że poszkodowanemu należy się zadośćuczynienie, konieczne jest wystąpienie także elementu cierpień fizycznych i/lub psychicznych. W przypadku śmierci poszkodowanego – prawo do zadośćuczynienia przysługuje jego bliskim. Odmienne roszczenie, w przypadku skutków wypadku pogarszających sytuację zawodową lub generujących stałe koszty stanowi renta należna od ubezpieczyciela.
Odszkodowanie – szkody komunikacyjne
Jednymi z najczęstszych zdarzeń rodzących odpowiedzialność po stronie ubezpieczyciela są szkody komunikacyjne. Poszkodowanemu przysługują najczęściej dwa rodzaje roszczeń – odszkodowanie (zwrot wszystkich poniesionych kosztów, naprawa samochodu, spadek wartości itd.) oraz zadośćuczynienie (krzywdy związane z uszczerbkiem na zdrowiu).
Odpowiedzialność ubezpieczyciela wynika zazwyczaj z polisy OC sprawcy lub dobrowolnego ubezpieczenia poszkodowanego. Niewątpliwie dochodzenie roszczenia z polisy OC sprawcy stanowi dla poszkodowanego sytuację zdecydowanie bardziej korzystną (w przypadku dobrowolnego ubezpieczenia wiążąca jest treść umowy, zawierające liczne ograniczenia). Numer polisy OC sprawcy można uzyskać na stronie Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego.
W przypadku zdarzeń wywołujących większą szkodę warto od początku likwidacji szkody korzystać z pomocy profesjonalisty. Adwokat posiadając odpowiednie doświadczenie potrafi ocenić jakie roszczenie jest uzasadnione, a także o ile zajdzie taka konieczność – doprowadzić do satysfakcjonującego finału w sądzie. Nie warto natomiast w mojej ocenie korzystać z usług podmiotów pomagających wyłącznie w zawarciu ugody pozasądowej.
Postępowanie przed Rzecznikiem Finansowym
Postępowania przed Rzecznikiem Finansowym (dawniej Rzecznik Ubezpieczonych) stają się coraz bardziej popularne (prowadzę wiele takich postępowań). Może je zainaugurować konsument po wyczerpaniu ścieżki reklamacyjnej dotyczącej produktu oferowanego przez podmiot rynku finansowego (najczęściej bank lub ubezpieczyciela).
Możliwe jest wystąpienie z wnioskiem o przeprowadzenie postępowania interwencyjnego lub polubownego (mediacyjnego). W pierwszym przypadku Rzecznik niejako zastępując konsumenta dąży do ochrony jego interesu, w drugim natomiast pełni funkcję niezależnego arbitra, umożliwiającego zbliżenie stron i osiągnięcie kompromisu.
Postępowanie mediacyjne jest szczególnie interesującym instrumentem, w sytuacji gdy wiadomo, że działanie instytucji rynku finansowego pozostaje w sprzeczności z obowiązującym prawem, jednakże z różnych względów dokładne określenie wysokości roszczenia konsumenta jest niemożliwe lub znacznie utrudnione (instytucja odmawia udzielenia stosownych informacji, brak stabilnego orzecznictwa, wyjątkowa złożoność produktu etc.).