Zarządzenie przez sąd wykonania kary pozbawienia wolności nie jest jeszcze równoznaczne z koniecznością jej odbycia. Odroczenie wykonania kary jest jednym z instrumentów umożliwiających przesunięcie jej odbycie w czasie, a nawet jej warunkowe zawieszenie w przyszłości.
Stosownie do obowiązujących przepisów Kodeksu karnego wykonawczego odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności może mieć charakter obligatoryjny (choroba psychiczna, inna ciężka choroba) lub fakultatywny (natychmiastowe wykonanie kary pociągnie dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki).
W obu przypadkach profesjonalnie przygotowany wniosek powinien zawierać wszystkie niezbędne informacje, a także wskazanie dowodów, które je potwierdzają. Nie bez znaczenia jest także profesjonalna reprezentacja skazanego na posiedzeniach sądu, zwłaszcza jeżeli skazany nie może stawić się osobiście.
Obligatoryjne odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności zgodnie z art. 150 § 1 k.k.w. ma miejsce w sytuacji choroby psychicznej skazanego lub innej ciężkiej choroby skazanego uniemożliwiającej wykonanie kary i trwa do czasu ustania przeszkody (uleczenia choroby). Wątpliwości często budzi to, jak bardzo ciężka powinna być inna choroba, aby uniemożliwiała odbycie kary pozbawienia wolności.
Stosownie do art. 150 § 2 k.k.w. za ciężką chorobę uważa się taki stan skazanego, w którym umieszczenie go w zakładzie karnym może zagrażać życiu lub spowodować dla jego zdrowia poważne niebezpieczeństwo. W zdecydowanej większości wypadków świadczenia zdrowotne dostępne dla skazanych odbywających karę pozbawienia wolności w ocenie sądu stoją na tak wysokim poziomie, że choroba skazanego nie wpływa na możliwość wykonania kary. Argumenty o braku możliwości leczenia prywatnego oraz szybszej rekonwalescencji w warunkach wolnościowych również nie są zazwyczaj podzielane przez sąd.
Przesłanki fakultatywnego odroczenia wykonania kary pozbawienia wolności uregulowanego w art. 151 k.k.w. mają charakter zdecydowanie bardziej liberalny. Brak jest bowiem ustawowego katalogu sytuacji, które czynią zasadnym twierdzenie, że natychmiastowe wykonanie kary pozbawienia wolności wywoła dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki. Pamiętać należy jednakże, że w przypadku fakultatywnego odroczenia wykonania kary – każdorazowo decyzja należy do sądu (nie jest wystarczające samo wykazanie istnienia przesłanek odroczenia).
Wśród przesłanek najczęściej stanowiących podstawę fakultatywnego odroczenia wykonania kary należy niewątpliwie wymienić konieczność utrzymania rodziny, opiekę nad dziećmi, opiekę nad schorowanymi członkami rodziny, czy też chorobę inną niż choroba psychiczna i ciężka choroba, o której mowa w art. 150 § 1 k.k.w. W takim przypadku wykonanie kary może zostać odroczone na okres do roku (trzech lat po urodzeniu dziecka w przypadku skazanej samotnie je wychowującej).
Opłata od wniosku o odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności wynosi 80 zł. Wniosek, jak zaznaczyłem już wyżej, powinien zawierać wszelkie niezbędne informacje uzasadniające odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności, a także określenie na jaki okres odroczenia wykonania kary domaga się skazany. W przypadku fakultatywnego odroczenia wykonania kary zazwyczaj wnosi się o odroczenie wykonania kary na 1 rok, bowiem nie stoi to na przeszkodzie odroczenia przez sąd wykonania kary na okres krótszy.
Konieczne jest również wskazanie stosownych środków dowodowych – zazwyczaj zaświadczeń lekarskich (co do stanu zdrowia skazanego lub członków rodziny), dokumentacji związanej z utrzymywaniem przez skazanego rodziny itd. O ile jest to możliwe dowody powinny być załączone do wniosku, przy czym powinny być to oryginały lub odpisy uwierzytelnione przez upoważnioną osobę (adwokata występującego w sprawie lub notariusza).
Sąd przed wydaniem postanowienia w sprawie wyznacza termin posiedzenia, w którym może wziąć udział skazany i jego obrońca. W mojej ocenie, udział profesjonalnego obrońcy wpływa korzystnie na uzyskanie pozytywnego rozstrzygnięcia w sprawie, zwłaszcza że skazany często z różnych względów nie może stawić się na posiedzeniu (pobyt poza granicami kraju, obawa przed zatrzymaniem i doprowadzeniem do zakładu karnego itd.).
Na postanowienie sądu I instancji skazanemu przysługuje zażalenie do sądu odwoławczego. Zażalenie sporządzone samodzielnie przez skazanego nie musi wprawdzie spełniać złożonych wymogów formalnych (wystarcza, aby precyzyjnie określone zostało skarżone postanowienie oraz żądanie jego zmiany lub uchylenia), warto jednak aby dokładnie określało jakie przepisy zostały przez sąd naruszone.
Odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności na okres co najmniej 1 roku otwiera drogę do złożenia wniosku o warunkowe zawieszenie kary, o którym mowa w art. 152 k.k.w. W przypadku odroczenia wykonania kary na okres krótszy niż rok możliwe jest złożenie kolejnego wniosku o odroczenie wykonania kary.