Wspólne mieszkanie ze sprawcą przemocy w rodzinie stanowi prawdziwą gehennę. Istnieją różnorodne instrumenty prawne, dzięki którym możliwa jest eksmisja sprawcy przemocy w rodzinie. Ochronę ofiarom przemocy zapewnia procedura karna oraz stosownie do przepisów ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie – także procedura cywilna.
Stosownie do art. 11a ustawy sąd cywilny może orzec obowiązek opuszczenia mieszkania przez sprawcę przemocy w rodzinie. Eksmisja sprawcy przemocy w rodzinie, o ile sprawa prowadzona jest profesjonalnie, orzekana jest wyjątkowo szybko, nawet w czasie poniżej jednego miesiąca od wystąpienia z wnioskiem do sądu. Jednocześnie sąd orzeczonej eksmisji nadaje rygor natychmiastowej wykonalności (nie trzeba czekać na prawomocność).
Zgodnie z powoływaną regulacją eksmisja sprawcy przemocy możliwa jest o ile sprawcą jest członek rodziny wspólnie zamieszkujący mieszkanie. Jednocześnie stosownie do art. 2 pkt 1) ustawy przez członka rodziny rozumie się nie tylko osobę najbliższą, ale także i każdą inną osobę wspólnie mieszkającą i gospodarującą. Ustawę stosuje się zatem bardzo szeroko – także do konkubenta, byłego małżonka itd.
Definicja przemocy w postępowaniu cywilnym jest de facto tożsama z definicją stosowaną w prawie karnym. Eksmisja sprawcy przemocy w rodzinie możliwa jest zatem w sytuacji kiedy stosuje przemoc fizyczną (bicie, szarpaniny, niszczenie rzeczy osobistych, mieszkania itd.) lub psychiczną (poniżanie, wulgaryzmy, groźby etc.). Istotne jest jedynie to, aby stosowana przemoc czyniła wspólne zamieszkiwanie obiektywnie uciążliwym.
Warunkiem sprawnego orzeczenia obowiązku opuszczenia mieszkania (eksmisji) jest złożenie wniosku bez żadnych braków formalnych, a także odpowiednie sformułowanie wniosków dowodowych, tak aby sąd nie musiał w tym zakresie wyręczać wnioskodawcy. Sprawie zostanie nadany bieg wyłącznie w przypadku prawidłowo złożonego i opłaconego wniosku – w przeciwnym wypadku sąd wzywa do uzupełnienia braków (co opóźnia sprawę), a jeżeli nie zostanie to uczynione – nawet odrzuca wniosek.
Również braki w zakresie wniosków dowodowych skutkują istotnym opóźnieniem w wydaniu rozstrzygnięcia. Sąd wprawdzie w sprawach, gdzie orzeczona ma być eksmisja sprawcy przemocy działa z urzędu (samodzielnie poszukuje dowodów), jednakże mimo najlepszych chęci – sąd w oparciu o enigmatyczny wniosek nie jest w stanie ustalić, jakie to dowody należy przeprowadzić. Powyższe może powodować, że na pierwszej rozprawie sąd jedynie przesłucha wnioskodawcę celem ustalenia jakie dowody należy przeprowadzić, a rozprawę odroczy.
Typowy materiał dowody w sprawie o zobowiązanie sprawcy przemocy do opuszczenia mieszkania stanowią zeznania świadków (zazwyczaj rodzina, sąsiedzi, pracownicy opieki socjalnej itd.). dokumentacja związana ze stosowaną przemocą (postępowania policyjne, akta sądowe, dokumentacja ośrodków pomocy itd.), czy też dokumentacja fotograficzna lub wideo.
Warto wnosić o przeprowadzenie wszelkich możliwych dowodów i pozyskanie wszystkich dokumentów. Często bowiem zdarza się tak, że na rozprawę nie przychodzą wszyscy świadkowie, czy też nie docierają dokumenty ze wszystkich instytucji. W takiej sytuacji – o ile dostępne dowody są wystarczające – może rozważyć wycofanie pozostałych, niedostępnych dowodów – co umożliwi wydanie rozstrzygnięcia na pierwszej rozprawie.
Pomimo tego, że eksmisja orzekana jest z rygorem natychmiastowej wykonalności wydanie korzystnego orzeczenia nie jest wystarczające do jego wykonania. Kolejny etap sprawy stanowi uzyskanie wyroku zaopatrzonego w klauzulę wykonalności (wniosek powinien być prawidłowo sformułowany i opłacony) oraz wszczęcie egzekucji komorniczej.
Opłata sądowa od wniosku wynosi 40 zł, jednakże z uwagi na konieczność poniesienia kosztów egzekucji komorniczej warto rozważyć złożenie wniosku o zwolnienie od kosztów w całości już na etapie inicjacji postępowania. Wynagrodzenie adwokata za prowadzenie tego typu sprawy zamyka się zazwyczaj w kwocie poniżej 1000 złotych (wszystko zależy od konkretnego stanu faktycznego).