Większość kancelarii skupia się wyłącznie na kredytach frankowych (jak chociażby kredyty Getinu), nie poświęcając należytej uwagi innym wadom umów kredytowych, zwłaszcza tych trudniejszych do wykazania. Jednym z występujących problemów jest wadliwe oprocentowanie kredytu.
Czym skutkuje wadliwe oprocentowanie kredytu? Wszystko zależy od rodzaju umowy oraz charakteru wadliwości. Następstwem może być nieważność całej umowy, nieważność jej części lub możliwość skorzystania z sankcji kredytu darmowego. Niżej wyjaśnię to przykładzie umowy pożyczki udzielonej przez SKOK.
Umowa pożyczki udzielonej przez SKOK
Ostatnio trafiła do mnie umowa pożyczki konsolidacyjnej hipotecznej udzielonej przez SKOK w 2008 roku. Wadliwe oprocentowanie kredytu nie jest wprawdzie jedyną bolączką tej umowy, ale stanowi świetny przykład do wyjaśnienia tego zagadnienia.
Zgodnie z punktem 5 tejże umowy oprocentowanie kredytu jest zmienne i ustalane przez Zarząd SKOKu.
Dla osoby niespecjalizującej się w prawie bankowym takie rozwiązanie może wydawać się w porządku. Ja na pierwszy rzut oka dostrzegam jednak, że szereg wymienionych wskaźników ma charakter wyłącznie pozorny. W umowie brakuje jakiegokolwiek algorytmu, wedle którego zmiany tych wskaźników mogą wpływać na wysokość oprocentowania. Wystarczy, że zmieni się którykolwiek z nich (co przy takiej ilości dzieje się ciągle), a Zarząd może zmienić oprocentowanie, w dowolny sposób.
Wadliwe oprocentowanie kredytu – regulacje prawne
A w jak wygląda sytuacja prawna kredytobiorcy? Do wszystkich umów zawartych z konsumentami zastosowanie znajdą ogólne przepisy Kodeksu cywilnego, dodatkowo w określonych przypadkach wykorzystać można także przepisy dotyczące kredytu konsumenckiego.
W pierwszej kolejności zastosowanie znajdą przepisy art. 3851 k.c. oraz art. 3853 k.c. Stosownie do nich:
Postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.
oraz
W razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności (…) 19) przewidują wyłącznie dla kontrahenta konsumenta jednostronne uprawnienie do zmiany, bez ważnych przyczyn, istotnych cech świadczenia.
Podstawowym skutkiem stwierdzenia, że w umowie występuje tego typu postanowienie jest przyjęcie, że nie wiąże ono konsumenta. W takiej sytuacji Sąd musi zbadać, czy umowa z wyłączeniem tego postanowienia może pozostać w mocy, czy nie jest możliwe dalsze wykonywanie umowy z jego pominięciem. Wydaje się, że w przypadku umowy kredytu o zmiennym oprocentowaniu nie jest możliwe jej wykonanie bez mechanizmu ustalenia oprocentowania.
Również przepisy dotyczące kredytu konsumenckiego mogą znaleźć zastosowanie, jeśli w umowie występuje wadliwe oprocentowanie kredytu. Umowa, którą omawiam została zawarta w 2008 roku, więc zastosowanie znajdzie art. 15 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim z 2001 roku. Stosownie do tego przepisu:
W przypadku naruszenia przez kredytodawcę postanowień art. 4-7 treść zawartej umowy o kredyt konsumencki ulega zmianie w ten sposób, że konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, obowiązany jest do zwrotu kredytu bez oprocentowania i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy, z zastrzeżeniem ust. 3, w terminie i w sposób ustalony w umowie.
Natomiast zgodnie z art. 4 ust. 2 tejże ustawy umowa powinna wskazywać roczną stopę oprocentowania oraz warunki jej zmiany. Jeśli konsument zdecyduje się skorzystać z opisywanego uprawnienia i złoży stosowne oświadczenie wobec kredytodawcy – umowa zostanie de facto rozliczona tak samo, jak gdyby uznano ją za nieważną.
Wreszcie, umowa może zostać nieważna również wobec braku właściwego pouczenia kredytobiorcy o ryzyku związanym ze zmienną stopą oprocentowania, a także nieprzekazaniu mu informacji, że oprocentowanie to może być zmieniane w sposób całkowicie dowolny (warto chociażby wskazać na słynny ostatnio wyrok Sądu Okręgowego w Suwałkach z dnia 22 stycznia 2025 roku, sygn. akt I C 332/24O).
Wadliwe oprocentowanie kredytu – rzeczywiste wykonanie
Opisywane przeze mnie przepisy nie wymagają dla swojego zastosowania tego, by konsument został faktycznie pokrzywdzony przez kredytodawcę wykorzystującego nieuczciwą umowę. Wystarczające jest by kredytodawca (w tym wypadku SKOK) miał taką możliwość. Zazwyczaj jednak kredytobiorca faktycznie płaci z tego powodu znacznie wyższe odsetki.
A jak było w tym przypadku mojego klienta, którego umowę wykorzystałem jako przykład? Jeśli porównamy oprocentowanie kredytu z chwili jego udzielenia ze stawką WIBOR6M (w określonych przypadkach można ją kwestionować, ale jest to najczęściej wykorzystywany wskaźnik w takich umowach) to marża SKOKu wynosiła 4,31%. Potem jednak marża systematycznie rosła, przekraczając 8%, szczegóły na wykresie.
Średnio tak obliczona marża wynosiła 6,50% przez cały okres kredytowania, a więc o 2,19% więcej niż w chwili udzielenia pożyczki. Mój klient z tego powodu zapłacił odsetki o kilkanaście tysięcy złotych wyższe, niż gdyby konstrukcja zmiennego oprocentowania była uczciwa. Jak widać kredytodawca nie tylko mógł nieuczciwie wykorzystać tę umowę, ale faktycznie z tej możliwości korzystał.
Czy moja kancelaria przyjmuje sprawy dotyczące takich umów kredytowych?
Jestem doświadczonym adwokatem, wyspecjalizowanym w sporach finansowych, posiadam szeroką wiedzę z zakresu prawa bankowego, zwłaszcza pożyczek i kredytów konsumenckich. Wielokrotnie uzyskiwałem precedensowe rozstrzygnięcia w sprawach prowadzonych przeciwko instytucjom kredytowym. Nie obawiam się prowadzenia spraw przeciwko dużym bankom.
Praktykę adwokacką łączę z zatrudnieniem jako pracownik badawczy na Uniwersytecie Ekonomicznym w Katowicach, gdzie prowadzę przedmioty związane z instytucjami kredytowymi. Jestem również autorem licznych publikacji naukowych dotyczących pożyczek i kredytów.
Każda sprawa wymaga indywidualnego podejścia, kluczowe jest opracowanie strategii procesowej dopasowanej do konkretnego przypadku i uwzględniającego możliwości klienta. Kredytobiorcy, którzy zastanawiają się nad uczciwością swojej umowy mogą skontaktować się ze mną telefonicznie 605 396 946 lub mailowo sekretariat@kaczmarczyk-adwokat.pl.