Zdecydowana większość małżeństw w Polsce nie decyduje się na zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej (tzw. intercyza). Taki stan rzeczy sprawia, że po orzeczeniu rozwodu konieczny jest podział majątku wspólnego małżonków. Podział taki może być dokonany na drodze notarialnej (przy zgodzie zainteresowanych) lub w trakcie postępowania nieprocesowego.
Sądem właściwym do rozpoznania sprawy o podział majątku wspólnego jest sąd rejonowy, którego właściwość miejscową ustala się według miejsca położenia wspólnego majątku. W przypadku, kiedy z uwagi na położenie majątku w różnych miejscowościach właściwe jest kilka sądów rejonowych – wyboru dokonuje wnioskodawca.
Wniosek o podział majątku powinien określać co wchodzi w jego skład oraz w jaki sposób wnioskodawca domaga się jego podziału. Zazwyczaj polega to na stworzeniu listy wszystkich elementów majątku oraz zaznaczeniu, komu które z nich powinny zostać przydzielone. Na rzecz osoby, która otrzymuje mniej wartościowe składniki majątku powinna zostać orzeczona stosowna spłata.
Podkreślenia wymaga, że w skład majątku wspólnego wchodzą jedynie składniki uzyskane po zawarciu małżeństwa, przy czym od powyższej reguły jest szereg wyjątków (spadki, darowizny, prawa autorskie et cetera). Może więc zdarzyć się tak, że mimo wysokiej stopy życia obojga byłych małżonków podział majątku tyczyć będzie jedynie kilku, małowartościowych składników.
Sąd rozpatrując sprawę o podział majątku wspólnego w pierwszej kolejności ustali zatem jego skład. Poszczególne elementy zazwyczaj wskazywane są przez uczestników, jednak często zdarza się, że sąd musi zwrócić się o informacje do odpowiednich instytucji – np. banków, domów maklerskich itd. (dzieję się tak zwłaszcza wtedy, gdy jeden z uczestników dąży do ukrycia składników majątku wspólnego będącego w jego posiadaniu).
Po ustaleniu co wchodzi w majątek wspólny należy określić wartość poszczególnych składników, przy czym wartość ustalana jest na dzień podziału majątku (wydania orzeczenia przez sąd), a nie na dzień ustania wspólności majątkowej. W rezultacie zazwyczaj w przypadku nieruchomości wartość na przestrzeni lat rośnie, natomiast w przypadku rzeczy ruchomych maleje (zwłaszcza ceny samochodów).
W przypadku większości składników uczestnicy są w stanie wspólnie podać ich wartość, jednakże w kwestiach spornych konieczne jest dopuszczenie dowodu z opinii biegłego (zazwyczaj wyceniane są nieruchomości oraz cenne ruchomości, takie jak samochody, biżuteria itd.). W przypadku przedmiotów mało wartościowych (kilkunastoletnie sprzęty RTV AGD, niesprawne samochody itd.) koszt sporządzenia opinii może przekroczyć ich wartość – stąd też warto aby uczestnicy określili ją samodzielnie.
Po ustaleniu składu i wartości majątku sąd postanowieniem dokonuje podziału majątku, poprzez przyznanie składników uczestnikom – a także w razie potrzeby orzeczenie obowiązku spłaty (zazwyczaj w wysokości połowy różnicy wartości przydzielonych składników). Elementy majątku wspólnego zazwyczaj dzielone są według ich rzeczywistego użytkowania, jednakże zdarza się, że i ta kwestia jest między uczestnikami sporna.
Rozliczeniu podlegają także nakłady poczynione w trakcie małżeństwa z majątku wspólnego na majątek osobisty oraz z majątku osobistego na wspólny. Najczęściej są to remonty nieruchomości wchodzących w majątek osobisty jednego z małżonków, czynione z bieżących dochodów (które z mocy prawa wchodzą w skład majątku wspólnego). Sąd orzecze o takim obowiązków na żądanie uczestnika.
Uczestnik może nadto zażądać, aby sąd ustalił nierówne udziały w majątku wspólnym, uwzględniając stopień zaangażowania w jego powstanie. Dzieje się tak jedynie w szczególnych przypadkach, a sama różnica w zarobkach nie jest wystarczająca. Najczęstszym powodem orzekania nierównych udziałów jest trwonienie pieniędzy (hazard itd.), czy też odmowa podjęcia dobrze płatnej pracy mimo istnienia takich możliwości.
Mimo, że wyżej opisane zasady wydają się łatwe prowadzenie postępowania o podział majątku niewątpliwie łatwe nie jest. Konieczne jest posiadanie wiedzy prawnej i doświadczenia niezbędnego dla prawidłowego ustalenia (często wręcz ujawnienia) całego majątku wspólnego oraz wiedza specjalistyczna niezbędna do skutecznego zakwestionowania nieprawidłowych w ocenie stron opinii biegłych.
Sąd mimo najlepszych chęci bez odpowiedniej pomocy ze strony uczestnika może mieć problem z ustaleniem prawidłowego składu i wartości majątku wspólnego. Dlatego też dla pozytywnego zakończenia postępowania konieczna jest właściwa aktywność procesowa uczestnika, w tym zgłaszanie odpowiednich środków dowodowych w toku postępowania (dokumenty, świadkowie itd.).
Opłata sądowa od wniosku o podział majątku wynosi 1.000 zł (300 zł w przypadku zgodnego wniosku stron), jednakże należy pamiętać także o innych kosztach postępowania – w szczególności sygnalizowanych wyżej kosztach opinii sporządzanych przez biegłych. Koszty zastępstwa adwokackiego zazwyczaj uzależnione są od stopnia skomplikowania sprawy.
Stronie niezadowolonej z postanowienia kończącego sprawę przysługuje apelacja do sądu okręgowego, którą składa się za pośrednictwem sądu I instancji. W apelacji winny być wskazane przepisy naruszone przez sąd, a także oczekiwane rozstrzygnięcie (zmiana lub uchylenie postanowienia).
Jedna odpowiedź do “Podział majątku wspólnego”