Stosownie do art. 80 § 1 k.k.w. (Kodeksu karnego wykonawczego) w przypadku skazania na kilka różnych kar pozbawienia wolności, wykonuje się je w takiej kolejności, w jakiej wpłynęły do wykonania orzeczenia, którymi je wymierzono. Najczęściej kolejność wpływu tożsama jest z kolejnością uprawomocnienia się poszczególnych wyroków. Wyjątkiem od tej reguły jest zmiana kolejności wykonywania kar.
Przepis art. 80 § 2 k.k.w. przewiduje możliwość zamiany kolejności wykonywania kar pozbawienia wolności przez sędziego penitencjarnego, jeżeli przemawiają za tym względy penitencjarne. Zmiana kolejności wykonywania kar często okazuje się narzędziem niezwykle przydatnym dla poprawienia sytuacji skazanego.
Zależnie od konfiguracji kar, jakie ma odbyć skazany, zmiana kolejności wykonywania kar może umożliwić wydanie bardziej atrakcyjnego wyroku w przedmiocie kary łącznej lub odbycie części kar w ramach dozoru elektronicznego. Wykorzystanie dobrodziejstwa zmiany kolejności wykonywania kar wymaga oczywiście znajomości przepisów k.k.w. oraz k.k. (Kodeksu karnego).
Wniosek o zmianę kolejności wykonywania kar kieruje się do właściwego Sądu Okręgowego, Wydziału Penitencjarnego. Wniosek powinien zawierać nie tylko proponowaną, nową kolejność odbywania kar pozbawienia wolności, ale także i uzasadnienie, które przekona sąd o tym, że za zmianą kolejności wykonywania kar przemawiają względy penitencjarne.
Praktyka sądów penitencjarnych wskazuje, że nic nie stoi na przeszkodzie temu, aby dokonać zamiany kolejności wykonywania kar także z karami już odbytymi, jeżeli kary te odbywane są w ramach jednego pobytu w Zakładzie Karnym. W określonych konfiguracjach taka zmiana kolejności może być dla skazanego wyjątkowo korzystna.
Przykładowo zatem, jeżeli osadzony skazany został na kary 1 roku oraz 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, w Zakładzie Karnym przebywa już 18 miesięcy, a w pierwszej kolejności odbywał karę 1 roku pozbawienia wolności – zmiana kolejności odbywania kar umożliwi mu złożenie wniosku o odbycie pozostałej kary w ramach dozoru elektronicznego.
Sąd penitencjarny rozpoznaje wniosek o zmianę kolejności odbywania kar pozbawienia wolności na posiedzeniu w Zakładzie Karnym. Wniosek taki może być złożony także przez ustanowionego obrońcę, który może być obecny na posiedzeniu sądu.